Dolaysız, Dolaylı Cümleler

Dolaysız, Dolaylı Cümleler

Direct Indirect (Dolaysız, Dolaylı Cümleler)

İngilizce gramer bölümümüzün bu sayfasında  direct indirect dolaysız, dolaylı cümleler konusunu göreceğiz.

Bir söz, sözü söyleyen kişinin ağzından çıktığı gibi aynen ifade edilirse, bu direct dolaysız cümle olur.

Birisinin söylediği söz, yani birisinin söylediği cümle, diğeri tarafından başka birisine aktarılırsa, bunlar indirect dolaylı cümle olur.

Direct cümleye örnek:
Dün Ali ben her gün okula giderim, dedi.
Indirect cümlede ise kişi, birisinin söylediği sözü kendi kelimeleriyle aktarıyor.

Dün Ali her gün okula gittiğini söyledi.

Direct cümlelerin yapısı ikiye ayrılır.

  •  Ana cümle (main clause)
  •  Yan cümle (subordinate clause)

Tırnak içindeki bölüm, yani aktarılan söz, yan cümledir. Cümlenin tamamı ana cümledir.

Türkçe’de yan cümle, ana cümlenin içindedir. İngilizce’de genellikle yan cümle sondadır.

Direct cümlelerin indirect şekle çevrilişi değişik uygulama gerektirmesi bakımından üç şekilde olur.

1- (Statement) olumlu, olumsuz düz cümleler.

2- (Question) soru cümleleri.

3- (Imperative) emir cümleleri.

1- Statements

Olumlu, olumsuz düz cümleler.

Bu gruptaki direct cümlelerin indirect hale çevrilmesinde iki noktaya dikkat ediniz.

A) Ana cümle The Simple Present Tense mi yoksa The Simple Past Tense mi?

B) Ana cümleden sonra, yan cümleye başlarken to ile bağlı bir indirect object (dolaylı tümleç) var mı? Yani to me, to him, to his father, to the director gibi.

Bu iki unsura bağlı olarak dört çeşit direct cümle vardır.

Ana cümle Simple Present Tense, indirect object yok.

  1. All the time Hakan says I like ice cream.
    Hakan her zaman dondurma severim der.
  2. Ana cümle Simple Present Tense, indirect object var.

All the time Hakan says to his friends I like ice cream.
Hakan her zaman arkadaşlarına dondurma severim der.

  1. Ana cümle Simple. Past Tense, indirect object yok.

Yesterday Hakan said I like ice cream.
Hakan dün dondurma severim dedi.  

  1. Ana cümle Simple Past Tense, indirect object var.

Yesterday Hakan said to me I like ice cream.
Hakan dün bana dondurma severim dedi.  

Kural:

A) Ana cümlede indirect object varsa indirecte çevrilirken say fiili tell e dönüşür.

B) Yan cümledeki şahıs zamirleri, sözü söyleyenin bahsettiği kişiye göre değişikliğe uğrar.

C) Direct cümledeki ana cümle Simple Present Tense ise indirect e çevirirken yan cümlenin zamanı aynen kalır. Eğer ana cümle Simple Past Tense ise indirect e çevrilirken yan cümlenin zamanı da bir derece Past laşır.

Şimdi aşağıdaki vereceğimiz direct cümleleri indirect ’e çevirerek örnek çalışma yapalım.

Birinci örnek cümle:

1. Hakan says I like ice cream.          Direct cümle
Hakan dondurma severim       der.

A) Ana cümlede say fiilinden sonra to me, to you, to him gibi bir indirect object bulunmadığı için say fiili aynen kalır. Yan cümlenin tırnakları kaldırılır ve ana cümle ile yan cümle arasına that bağlacı yerleştirilir.

Hakan says that ______________________

B) Yan cümledeki birinci şahıs zamiri olan l , üçüncü şahıs zamiri olan he ’ye dönüşür. Çünki Hakan kendisinden bahsetmektedir.

Hakan says that he ______________________

C) Ana cümlenin fiili Simple Present Tense olduğu için, yan cümlenin fiili de değişmeyerek Simple Present Tense olarak kalır.

Hakan says that he likes ice cream.         indirect cümle
Hakan Dondurma sevdiğini söyler.

İkinci örnek cümle:

2. Hakan says to his friends I like ice cream.          direct cümle
Hakan arkadaşlarına Dondurma severim         der.         

A) Ana cümlede say fiilinden sonra indirect object (to his friends) olduğu için say fiili tell e dönüşür ve yine direct object ten sonra that bağlacı getirilir.

Hakan tells to his friends that ______________________

B) Yan cümledeki birinci şahıs zamiri olan I, üçüncü şahıs zamiri olan he ye dönüşür.

Hakan tells to his friends that he ______________________

C) Ana cümlenin fiili Simple Present Tense olduğu için yan cümlenin fiili de değişmeyerek Simple Present Tense olarak kalır.

Hakan tells to his friends that he likes ice cream.     indirect cümle
Hakan arkadaşlarına dondurma sevdiğini söyler.         

Üçüncü örnek cümle:

3. Hakan said I like ice cream.     direct cümle
Hakan Dondurma severim         dedi.

A) Ana cümlede fiilden sonra indirect object bulunmadığı için fiil aynen kalır. (tell ’e dönüşmez.) Fiilden sonra that bağlacı getirilir.

Hakan said that ______________________

B) Yan cümledeki birinci şahıs zamiri olan l, üçüncü şahıs zamiri olan he ye dönüşür.

Hakan said that he ______________________

C) Ana cümlenin fiili Simple Past Tense olduğu için yan cümlenin fiili de bir derece Past laşır.

Hakan said that he liked ice cream.       indirect cümle
Hakan dondurma sevdiğini söyledi.

Dördüncü örnek cümle:

4.Hakan said to me I like ice cream.         direct cümle
Hakan bana Dondurma severim             dedi.        

A) Ana cümledeki fiilden sonra indirect object (to me) bulunduğu için say fiili tell ’e dönüşür. Fakat fiilimiz Simple Past Tense olduğu için onun da Simple Past Tense i olan told u alıyoruz. Yine direct object den sonra da that bağlacını getiriyoruz.

Hakan told me that ______________________

B) Yan cümledeki birinci şahıs zamiri olan l , üçüncü şahıs zamiri olan he ye dönüşür.

Hakan told me that he ______________________

C) Ana cümlenin fiili Simple Past Tense olduğu için, yan cümlenin fiili de bir derece Past laşır.

Hakan told me that he liked ice cream.       indirect cümle
Hakan bana dondurma sevdiğini söyledi.

Direct bir cümleyi indirect şekle çevirirken, eğer ana cümlenin fiili simple past tense ise, yan cümlenin fiilininde bir derece past laştığını öğrendik. Bu past laştırma işlemini öğrenirken kolaylık olması için, direct ve indirect cümlelerde kullanacağımız şekilleri bir tablo halinde görelim.

Direct Indirect
1- Simple Present Tense Simple Past Tense
2- Present Continuous Tense Past Continuous Tense
3- Simple Past Tense Past Perfect Tense
4- Past Continuous Tense Past Perfect Continuous Tense
5- Future Tense Conditional
6- Future Continuous Tense Conditional Continuous Tense
7- Present Perfect Tense Past Perfect Tense
8- Present Perfect Continuous Tense Past Perfect Continuous Tense
9- Past Perfect Tense Past Perfect Tense
10- Past Perfect Continuous Tense Past Perfect Continuous Tense
11- Future Perfect Tense Perfect Conditional
12- Future Perfect Continuous Tense Perfect Conditional Continuous Tense

Şimdi bir örnek cümle ele alalım ve bu tense’lerin hepsi için uygulayalım.

Ali said “I write a letter.”
Ali “Ben bir mektup yazarım.” dedi.

Ali said that he wrote a letter.
Ali bir mektup yazdığını söyledi.

Ali said “I am writing a letter.”
Ali “Ben bir mektup yazıyorum” dedi.

Ali said that he was writing a letter.
Ali bir mektup yazdığını söyledi.

Ali said “I wrote a letter.”
Ali “Ben bir mektup yazdım” dedi.

Ali said that he had written a letter.
Ali bir mektup yazmış olduğunu söyledi.

Ali said “I was writing a letter.”
Ali “Bir mektup yazıyordum” dedi.

Ali said that he had been writing a letter.
Ali bir mektup yazmakta olduğunu söyledi.

Ali said “I will write a letter.”
Ali “Bir mektup yazacağım” dedi.

Ali said that he would write a letter.
Ali bir mektup yazacağını söyledi.

Ali said “I will be writing a letter.”
Ali “Bir mektup yazıyor olacağım” dedi.

Ali said that he would be writing a letter.
Ali bir mektup yazıyor olacağını söyledi.

Ali said “I have written a letter.”
Ali “Bir mektup yazdım” dedi.

Ali said that he had written a letter.
Ali  bir mektup yazdığını söyledi.

Ali said “I have been writing a letter.”
Ali “Bir mektup yazmaktayım” dedi.

Ali said that he had been writing a letter.
Ali bir mektup yazmakta olduğunu söyledi.

Ali said “I had written a letter.”
Ali “Bir mektup yazmıştım” dedi.

Ali said that he had written a letter.
Ali bir mektup yazmış olduğunu söyledi.

Ali said “I had been writing a letter.”
Ali “Bir mektup yazmaktaydım” dedi.

Ali said that he had been writing a letter.
Ali bir mektup yazmakta olduğunu söyledi.

Dikkat ederseniz son iki örneğimizde “direct” cümledeki fiillerimiz “Past Perfect T.” ve “Past Perfect Continuous T.” olduğu için “indirect” cümlemizde de aynı oluyor. Çünki bu “tense”lerin birer derece daha “past”ı yoktur. Daha fazla “past”laştırmak olanağı olmadığı için aynı kalıyor.

Ali said “I will have written a letter.”
Ali “Bir mektup yazmış olacağım” dedi.

Ali said that he would have written a letter.
Ali bir mektup yazmış olacağını söyledi.

Ali said “I will have been writing a letter.”
Ali “Bir mektup yazmakta olacağım” dedi.

Ali said that he would have been writing a letter.
Ali bir mektup yazmakta olacağını söyledi.

“Direct” cümleler “indirect” cümle haline çevrilirken işaret sıfatları da şöyle bir değişikliğe uğruyor.

this – that    bu – o (şu)
these – those    bunlar – onlar (şunlar)

Örneklerle gösterelim.

Ayşe said “I saw this house.”
Ayşe “Bu evi gördüm” dedi.

Ayşe said that she had seen that house.
Ayşe o evi görmüş olduğunu söyledi.

He said “I bought these books.”
O, “Bu kitapları satın aldım” dedi.

He said that he had bought those books.
O, o kitapları satın almış olduğunu söyledi.

Zaman zarfları ve yer zarfları sözün aktarıldığı yere ve zamana göre değişikliğe uğrar. Bunları liste halinde veriyoruz.

Direct    Indirect

Here  –    There/here
Now   –   Then
Today   –   That day
Tonight   –   That night
Tomorrow   –   The next day
Yesterday   –   The day before
Last night   –   The night before
Last week   –   The week before
Last month  –    The month before
Last year   –   The year before
Next day   –   The following day
Next week   –   The following week
Next year   –   The following year
Ago   –   Before

Leave a Reply